HPA, rytm dobowy, kortyzol ich wpływ na wiele chorób, nieprawidłowości i powikłań 

Czy nadmierna stymulacja osi HPA, niewyregulowany rytm dobowy, skumulowany stres mogą Cię wpędzić w poważne problemy fizyczne, psychiczne, zdrowotne? Co mówi nauka?

HPA – oś podwzgórze-przysadka-nadnercza

Ścieżka reakcji na stres jest krytyczna dla naszego zdrowia. Bardzo ważne jest rozumienie co ją zwiększa, co zmniejsza i co sprawia, że reakcja jest zrównoważona. Współczesna nauka i  neuronauka przeszła  długą drogę w rozumieniu reakcji na stres i ten ogromny zakres wiedzy z zakresu fizjologii, postaram się zarysować w tym artykule.

Ponieważ oś HPA (obejmująca CRH, ACTH, kortyzol) jest zaangażowana w tak wiele funkcji organizmu, nauka podkreśla znaczenie jej rytmu.

Deregulacja osi HPA (hypothalamic-pituitary-adrenal axis) jest postrzegana w kontekście negatywnym [1]. Innymi słowy, nieprawidłowości tworzą się wtedy, gdy jest aktywowana za mało, za bardzo lub nie ma dobrego rytmu. Konsekwencje zależne są od tego, czy oś HPA jest aktywowana krótko- czy długoterminowo [1].

Wiemy na pewno, że oś HPA kontroluje takie funkcje życiowe, jak tętno, ciśnienie krwi i trawienie [2]. Lecz oś komunikuje się również z kilkoma obszarami mózgu, w tym z układem limbicznym, który jest bezpośrednio powiązany z w motywacją i nastrojem, z ciałem migdałowatym, który generuje strach w odpowiedzi na niebezpieczeństwo, i z hipokampem, który odgrywa ważną rolę w tworzeniu pamięci, nastroju i motywacji [2].

Ponadto oś HPA jest również połączona z regionami mózgu, które kontrolują temperaturę ciała, tłumią apetyt i kontrolują ból [2]. Współdziała również z różnymi innymi układami gruczołowymi, wśród nich produkującymi hormony rozrodcze (testosteron, estrogen), hormony wzrostu i hormony tarczycy [4, 5]

Długotrwała aktywacja HPA według badań wpływa również na uwalnianie hormonu wzrostu i IGF-1, z których oba są niezbędne dla normalnego wzrostu. Objawy psychologiczne nadmiernej aktywacji HPA obejmują zaburzenia snu, utratę libido, utratę apetytu. Powodują również zwiększone ryzyko gromadzenia tłuszczu w jamie brzusznej przez kortyzol, który przez nadmierną stymulację osi HPA sprawia, że nasze tkanki stają się oporne na insulinę.

Rytm dobowy naturalnie kontroluje kortyzol

Oto prosty sposób myślenia o rytmie dobowym. Organizm wytwarza tysiące procesów, które dzieją się w danym momencie. Wiele z tych procesów funkcjonuje lepiej w porozumieniu z innymi procesami – podobnie jak w symfonii, gdzie różne dźwięki lepiej działają z innymi dźwiękami.

Organizm dyryguje tą orkiestrą, żeby wytwarzać energię, która pomaga nam naprawiać i kształtować organizm. Dzięki takim usprawnieniom żyjemy, funkcjonujemy, ewoluujemy.  Jednak działanie i wydajność naszego ciała i umysłu jest zależna od synchronizacji tej symfonii, która czym bardziej zgrana tym bardziej nas usprawnia, naprawia i kształtuje, ale też chroni. [11]

Kortyzol, który jest wytwarzany przez oś HPA, jest powszechnie znany jako „hormon stresu.” Badania sugerują, że ma on wpływ na poziomy cukru, białka, cholesterolu i markerów zapalnych we krwi. Na podstawie moich analiz opartych o dane naukowe, pozwolę sobie tutaj wysunąć hipotezę, że niezrównoważony kortyzol może stworzyć wiele problemów zdrowotnych, które na początku mogą zostać zlekceważone i niepowiązane z wieloma groźnymi dla naszego zdrowia skutkami.

Zaburzenia rytmu dobowego są związane z zapaleniem, stresem oksydacyjnym i problemami poznawczymi [11].

Oś podwzgórze-przysadka-nadnercza naturalnie posiada szczyt w godzinach porannych (około 7 rano) i osiąga najniższy poziom około północy do 3 rano lub trzy do pięciu godzin po rozpoczęciu snu. Ale najbardziej cenne Informacje odnośnie rytmu daje światło jasne/ciemne, które jest przekazywane z siatkówki do podwzgórza w mózgu. [12]

Ludzie różnią się rytmem kortyzolu poprzez różnie rozregulowaną oś HPA, ale fizjologicznie człowiek ma tendencję do spójnego rytmu dobowego [12].

Więc nie można przypuszczać, że istnieje coś takiego jak genetyczna predyspozycja do nocnego czuwania. To bardziej wynika z dysfunkcji osi HPA, niż wyznacznika genetycznego do bycia nocnym markiem. 

Rytmy osi HPA

Badania potwierdzają, że zmiany rytmu dobowego osi HPA u ludzi są związane z nasileniem chorób autoimmunologicznych [14]. Niektórzy badacze sugerują nawet, że autyzm może być związany z rozregulowanym rytmem kortyzolu [15]. Inne badania pokazują, że pracownicy zmianowi są narażeni na zwiększone ryzyko wszystkich czynników chorobowych, w tym kilku chorób przewlekłych [16].

Dodatkowo zauważono, że rytm kortyzolu u pacjentów z rakiem piersi i jajników wykazuje pewne zmiany [17]. Wobec tego założono pewien związek między rakiem a utratą rytmu dobowego. Wyregulowany rytm dobowy jest potrzebny, aby kontrolować równowagę energetyczną, funkcje układu immunologicznego i innych ścieżek, które są monitorowane przez oś HPA. Z kolei nieprawidłowości na tych szlakach są zaangażowane w brak supresji guza.

Niewłaściwe stężenia kortyzolu i deregulacja osi HPA są łączone z całą listą nieprawidłowości (wymieniam je poniżej). Ale to nie oznacza, że zawsze są one spowodowane przez deregulację HPA. Z pewnością może ona być przyczyną lub częścią problemu, co potwierdza nauka, a co można zaobserwować na przykładach ludzi z takimi zaburzeniami.

Niemniej jednak, przewlekłą aktywację odpowiedzi na stres (HPA) uważa się za czynnik przyczynowy następujących przypadłości:

• Poważna depresja [21]
• Wypalenie, zespół przewlekłego zmęczenia [22], fibromialgia IBS [21]
• Dwubiegunowa [21]
• Bezsenność [21]
• PTSD [21]
• PCOS
• ADHD [21]
• Zaburzenia lękowe
• Zaburzenia odżywiania, w tym anoreksja [19] i bulimia [20]
• Reumatoidalne zapalenie stawów [23]
• Alkoholizm i wiele innych chorób [21]

Dodatkowo zespół przewlekłego zmęczenia i depresji, powodowany przez niedobór hormonu CRH, który przestaje być produkowany przez nadmiar aktywacji osi HPA często diagnozowany jest jako “wypalenie zawodowe”.

Pragnę tutaj zwrócić uwagę, że nadmierny stres, tym bardziej chroniczny, może nieść za sobą wiele uszkodzeń w naszym organizmie: poczynając od fizycznych jak osteoporoza, słaba struktura mięśni (przez niższy poziom testosteronu), poprzez zaburzenia tarczycy, które ingerują w przemiany energetyczne, problemy mikroflory, motywacje, reakcje na stres, wszelkiego rodzaju choroby psychiatrycznie, często leczone tylko i wyłącznie lekami, a kończąc na poważnych nowotworach.

Wyregulowanie rytmu dobowego to czynnik, który sprawia, że nasz organizm będzie lepiej radzić sobie z naprawą, adaptacją psychiczną, fizyczną, homeostazą i wszystkim, co jest potrzebne do zdrowego rozwoju.  Więc zanim zaczniesz dokładać kolejną super witaminę, związek pobudzający twój mózg, zioła uspokajające, tabletkę na wspomaganie pracy tarczycy lub zastrzyk, by podnieść swój poziom testosteronu czy skierujesz się do kolejnego specjalisty, zacznij od najprostszej rzeczy.

W mojej praktyce regulacja rytmu dobowego, osi HPA, stosunku kortyzolu do ACTH sprawia, że wyrównuje się cała chemia, zaczynając od podstawowych hormonów, pracy narządów, a kończąc na aspektach neurologicznych. A jeżeli nie wiesz jak się do tego zabrać – skontaktuj się ze mną TomaszModerski@test.eljotdesign.pl  lub tutaj.